Upadłość konsumencka: kiedy warto ją ogłosić, jakie są jej wady i zalety? Wszystko, co musisz wiedzieć

Znajdujesz się w trudnej sytuacji finansowej? Jeśli szukasz rozwiązania na uporanie się z długami, z pewnością wśród rad co jakiś czas przewija się ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Czym jednak jest ta upadłość konsumencka? Jak ją ogłosić? I czy aby na pewno to dobre rozwiązanie?

Co to jest upadłość konsumencka?

Najprościej rzecz biorąc, upadłość konsumencka dłużnika (w przepisach nazywana upadłością osoby fizycznej) to rozwiązanie, które ma Ci pomóc wyjść na finansową prostą. Głównym celem upadłości konsumenckiej jest więc oddłużenie. Może ono polegać na:

• sprzedaży części Twojego majątku i ustanowienia realnych warunków spłaty zobowiązań;
• umorzeniu całości lub części długów.

I choć interesy drugiej strony (osób, u których masz długi) też będą brane pod uwagę, to w tym przypadku zawsze priorytetem będzie właśnie zapewnienie Ci nowego finansowego startu.

Na czym polega upadłość konsumencka?

Znasz już ogólny zamysł upadłości konsumenckiej. Pewnie zastanawiasz się jednak, jak cały ten proces przebiega w praktyce. Przede wszystkim jest to postępowanie sądowe, co oznacza, że w pierwszej kolejności musisz złożyć wniosek i w ten sposób uruchomić całą procedurę.

Warto też dodać, że choć w tym tekście skupiamy się na sytuacji, w której to Ty decydujesz się na ogłoszenie swojej upadłości, również Twój wierzyciel ma prawo złożyć do sądu wniosek. Jeśli uzna, że nie ma szans na odzyskanie od Ciebie pieniędzy, może doprowadzić do ogłoszenia Twojej upadłości i w ten sposób otrzymać choć część swoich pieniędzy dzięki upłynnieniu Twojego majątku.

Podczas postępowania sąd ustali:

• czy możesz ogłosić upadłość konsumencką;
• jaka jest Twoja sytuacja finansowa i ile długów oraz jakiej wysokości masz do spłaty;
• kto jest Twoimi wierzycielami;
• jakie będą warunki spłaty;
• czy część lub całość zobowiązań może zostać umorzona.

Nie jest więc tak, że ogłoszenie upadłości konsumenckiej oznacza od razu umorzenie wszystkich długów. W większości przypadków ustala się plan spłaty, czyli harmonogram regulowania długów. Warunki spłaty są przy tym dostosowane do Twojej sytuacji finansowej. Nie musisz się więc obawiać, że nie będziesz w stanie spłacać zobowiązań.

Regulujesz długi przez określony czas (zwykle do 36 miesięcy) zgodnie z planem spłaty i jeśli się z tego wywiążesz – pozostałe kwoty do spłaty zostaną umorzone.

Kto może ogłosić upadłość konsumencką?

Możliwość ogłoszenia upadłości będziesz mieć, jeśli spełnisz 3 wymogi (przesłanki ogłoszenia upadłości).

Po pierwsze – musisz być osoba niewypłacalną. Oznacza to, że:

• nie jesteś w stanie regulować wymagalnych zobowiązań;
• stan ten jest trwały – przepisy wprowadzają w tym zakresie pewne domniemanie: jeśli niemożliwość regulowania swoich zobowiązań utrzymuje się przez co najmniej 3 miesiące, można założyć, że Twoja niewypłacalność jest trwała.

Po drugie, jak sama nazwa zresztą wskazuje, upadłość konsumencka dotyczy konsumentów. Są to więc osoby niebędące przedsiębiorcami. Od kilku lat obowiązuje jednak w tym zakresie pewien wyjątek – jako osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą (a więc jako przedsiębiorca wpisany do CEIDG) również możesz ogłosić upadłość konsumencką, bez konieczności wcześniejszego zamykania biznesu (potocznie jest to tzw. upadłość konsumencka przedsiębiorcy).

I wreszcie po trzecie – nie może zajść żadna z sytuacji przewidzianej przez przepisy, która uniemożliwia Ci ogłoszenie upadłości.

Kto nie może ogłosić upadłości konsumenckiej?

Z poprzedniego akapitu wiesz już, że istnieją sytuacje, w których mimo wszystko nie ogłosisz upadłości. Nawet, jeśli jesteś konsumentem i to w dodatku konsumentem niewypłacalnym. Dzieje się tak dlatego, że przepisy dotyczące upadłości przewidują dodatkowe ograniczenia. Ich celem jest zapobieganie sytuacji, w której ktoś będzie nadużywał możliwości ogłoszenia upadłości osoby fizycznej.

Z tego powodu z upadłości konsumenckiej nie skorzystasz, jeśli:

•  jesteś akcjonariuszem lub komandytariuszem spółki i odpowiadasz za długi tej spółki;
• w ciągu ostatnich 10 lat ogłoszono już wobec Ciebie upadłość konsumencką, a część lub całość zobowiązań umorzono;
• w ciągu ostatnich 10 lat Twoi wierzyciele zostali przez Ciebie pokrzywdzeni – np. poprzez przekazanie majątku bliskiej osobie, by uniknąć zajęcia przez komornika;
• nie wywiążesz się ze swoich obowiązków np. dotyczących wykazania całego majątku – w takiej sytuacji sąd umorzy trwające już postępowanie, a tym samym nie dojdzie do umorzenia zobowiązań.

Upadłość konsumencka w 2023 roku – co musisz o niej wiedzieć?

Zaledwie kilka lat temu nastąpiła nowelizacja upadłości konsumenckiej , a przepisy zmieniły się na Twoją korzyść.

Jak to wyglądało wcześniej? Sąd już na etapie złożenia wniosku sprawdzał, jaki był powód Twojej niewypłacalności. Czasami uznawał, że był to efekt Twojego umyślnego działania albo tzw. rażącego niedbalstwa. Najczęściej chodziło tu więc o sytuację popadnięcia w spiralę zadłużeń. W takiej sytuacji sąd miał prawo oddalić Twój wniosek, a tym samym droga do upadłości była dla Ciebie zamknięta.

Upadłość konsumencka w 2023 roku przebiega już natomiast na innych zasadach. Nowelizacja upadłości konsumenckiej spowodowała, że teraz sąd na etapie rozpatrywania wniosku w ogóle nie zajmuje się powodem niewypłacalności. Pochyla się nad tym dopiero w toku postępowania i będzie to mieć znaczenie tylko w kontekście czasu spłaty zobowiązań. Upadłość konsumencka to wynik Twojego niedbalstwa lub umyślnego działania? W takim razie i tak możesz realizować plan spłaty, z tym że długi niejako „za karę” będziesz spłacać dłużej.

Ile kosztuje upadłość konsumencka?

Czas na odniesienie się do innej ważnej kwestii z punktu widzenia zadłużonych – kosztów takiego postępowania. Niestety nie ma jednej, stałej opłaty za cały proces ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Tak naprawdę pewność możesz mieć tylko co do opłaty za wniosek, który wynosi obecnie 30 złotych. Jeśli w Twoim imieniu występuje pełnomocnik, dochodzi do tego jeszcze opłata od pełnomocnictwa wysokości 17 złotych.

Inne koszty mogą już natomiast całkowicie się od siebie różnić. Po pierwsze, im dłuższy czas trwania postępowania, tym większe będą to sumy. Do tego jeśli korzystasz z pomocy prawnika, musisz też liczyć się z koniecznością zapłaty wynagrodzenia.

 Jak ogłosić upadłość konsumencką?

Załóżmy, że decyzja zostanie podjęta i zdecydujesz się ogłosić upadłość konsumencką. Pozostaje jeszcze pytanie, jak się za to zabrać.

Pierwszym krokiem do ogłoszenia upadłości konsumenckiej będzie przygotowanie wniosku i jego opłacenie. Musisz wtedy poczekać na decyzję sądu upadłościowego. Jeśli Twój wniosek zostanie pozytywnie rozpatrzony, sąd wyda postanowienie o ogłoszeniu upadłości. To jednak dopiero początek całej procedury. W tym momencie rozpocznie się tzw. postępowanie upadłościowe właściwe, zostanie wyznaczony syndyk i będzie można przejść do kolejnych etapów.

Likwidacja majątku upadłego lub zawarcie układu z wierzycielami

Z dniem ogłoszenia upadłości konsumenckiej, Twój majątek stanie się masą upadłości zarządzaną przez syndyka. Upłynni on Twój majątek, czyli mówiąc wprost – sprzeda go, by otrzymać pieniądze na pokrycie kosztów postępowania i spłatę wierzycieli, o ile nie będzie możliwości zawarcia układu z wierzycielami. Jeśli masa upadłości jest dostatecznie duża i łatwa do spieniężenia, być może wierzyciele szybko zostaną spłaceni. Zdarza się jednak, że ten etap trwa nawet 1,5 roku.

Decyzja: Ustalenie planu spłaty lub umorzenie zobowiązań

W przypadku ogłoszenia upadłości zwykle okazuje się, że spieniężony majątek dłużnika nie pozwala na spłatę wszystkich zobowiązań. Może się też okazać, że w ogóle nie masz majątku, a wtedy ten etap nie będzie możliwy do zrealizowania.

Jeśli więc pozostają jakiekolwiek niespłacone długi, trzeba ustalić plan spłaty wierzycieli. Jak wiesz już z poprzednich akapitów, jest to harmonogram regulowania długów dostosowany do Twojej sytuacji. Możesz mieć więc pewność, że będziesz w stanie go realizować, a jednocześnie zaspokajać swoje niezbędne potrzeby.

Taki plan spłaty zwykle określany jest na maksymalnie 36 miesięcy. Tylko w szczególnych przypadkach (gdy do zadłużenia doprowadzisz celowo) okres ten wydłuży się do nawet 7 lat.

Zdarza się jednak, że nie ma szans na wykonanie planu spłaty – np. ze względu na Twój stan zdrowia nie jesteś w stanie pracować. Wtedy etap ustalania i realizacji planu spłaty zostaje całkowicie pominięty, a zamiast tego dochodzi do umorzenia lub warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego dłużnika. Nie musisz wówczas spłacać jakichkolwiek długów, a upadłość konsumencka przebiega znacznie szybciej.

Umorzenie zobowiązań

Jeśli natomiast plan spłaty został ustalony, a Ty będziesz się z niego pilnie wywiązywać, to po ustalonym czasie spłat dojdzie do umorzenia pozostałych zobowiązań. Z chwilą realizacji całego planu spłaty możesz więc już zapomnieć o jakichkolwiek długach i na dobre odzyskać finansową wolność.

Jak napisać i złożyć wniosek o upadłość konsumencką?

Pierwszym krokiem do uruchomienia postępowania będzie złożenie wniosku do sądu upadłości. Jeśli składasz wniosek jako dłużnik, możesz to zrobić samodzielnie albo skorzystać z pomocy adwokata. Konieczne będzie też opłacenie wniosku. Jest to niewielka kwota – w 2023 roku opłata za wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej wynosi 30 złotych.

Jeśli natomiast chodzi o sam wniosek, to przepisy jasno wskazują, co powinno się w nim znaleźć. Będzie to:

•  Twoje imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, adres oraz PESEL;
• NIP (jeśli w ciągu ostatnich 10 lat miałeś lub miałaś działalność gospodarczą);
• wskazanie miejsc, w których znajduje się Twój majątek;
• wskazanie okoliczności uzasadniających ogłoszenie upadłości oraz uprawdopodobnienie tych okoliczności;
• aktualny i zupełny wykaz majątku oraz podanie szacunkowej wyceny jego składników;
• spis wierzycieli – musi zawierać ich adresy, wysokość długów względem każdego z nich oraz terminy zapłaty;
• spis wierzytelności spornych – czyli takich, których nie uznajesz: musisz zaznaczyć, w jakim zakresie kwestionujesz ich istnienie;
• lista zabezpieczeń ustanowionych na Twoim majątku (np. hipoteka) wraz z datami ich ustanowienia;
• informacje o przychodach i kosztach poniesionych na utrzymanie Ciebie oraz osób będących na Twoim utrzymaniu – w ciągu ostatnich 6 miesięcy przed dniem złożenia wniosku;
• informacje o czynnościach prawnych dokonanych w ciągu 12 ostatnich miesięcy, których przedmiotem były nieruchomości, akcje oraz udziały w spółkach;
• informacje o czynnościach prawnych dokonanych w ciągu ostatnich 12 miesięcy, których wartość przekraczała 10.000 złotych;
• oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku.

Jak widzisz, wiele kwestii nie powinno budzić Twoich wątpliwości, więc większość danych jesteś w stanie uzupełnić samodzielnie. Problem pojawia się natomiast w szczególności przy punkcie dotyczącym okoliczności uzasadniających złożenie wniosku oraz ich uprawdopodobnienie. To właśnie w tym zakresie możesz mieć trudności z uzupełnieniem wniosku na własną rękę.

Warto też dodać, że choć samo złożenie wniosku mimo wszystko nie jest szczególnie skomplikowane, to do postępowania warto dokładnie się przygotować. W końcu upadłość konsumencka pociąga za sobą duże konsekwencje, dlatego nie powinno się dokonywać jej z dnia na dzień. I właśnie w tym zakresie pomoc adwokata może okazać się kluczowa.

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej – konsekwencje

A skoro już mowa o konsekwencjach, to przyjrzyjmy się im bliżej. Bo oczywiście nie jest tak, że upadłość osoby fizycznej ma wyłącznie same zalety. Czasami jest jedynym i najlepszym rozwiązaniem, by odzyskać finansową wolność. To jednak zdecydowanie nie oznacza, że obejdzie się tu bez wyrzeczeń i wyraźnego wpływu upadłości na Twoje życie. Jakie są więc konsekwencje ogłoszenia upadłości?

1. Masz ograniczony dostęp do pieniędzy i swojego majątku

Gdy to możliwe, przynajmniej część zobowiązań powinna zostać spłacona. W tym celu Twój majątek zamienia się w tzw. masę upadłości dłużnika, którą będzie zarządzał syndyk. Zacznie on wyprzedawać Twój majątek, a fundusze masy upadłości przeznaczy zarówno na pokrycie kosztów postępowania, jak i na spłatę wierzycieli.

Nie oznacza to wprawdzie, że pozostaniesz bez dachu nad głową i bez środków do życia. Obowiązują konkretne zasady dotyczące likwidacji masy upadłości. Syndyk nie może spieniężyć np. lodówki czy piekarnika, czyli sprzętów Ci niezbędnych, tak samo jak nie może sprzedać Twojego mieszkania i wyrzucić Cię na bruk.

Nie będziesz też dowolnie dysponować swoim majątkiem. Zapomnij o przepisaniu nieruchomości dziecku, samodzielnemu decydowaniu o sprzedaży auta albo wydawaniu wypłaty na dowolne cele. Nie masz też co liczyć, że jakikolwiek bank udzieli Ci w tym czasie kredytu.

2. Między Tobą i Twoim małżonkiem powstaje rozdzielność majątkowa

Jeśli masz męża lub żonę i do tej pory panowała między wami wspólność majątkowa, to ten stan zmieni się w momencie ogłoszenia upadłości. Powstanie między wami rozdzielność majątkowa, a w skład masy upadłości wejdzie dotychczasowy majątek wspólny.

3.  Nie odziedziczysz spadku

W trakcie trwania postępowania upadłościowego ewentualny spadek wejdzie w skład masy upadłości. Oznacza to, że zostanie przeznaczony na pokrycie kosztów postępowania i spłatę wierzycieli.

Czy warto ogłosić upadłość konsumencką?

Poprzedni akapit mógł nieco Cię wystraszyć. Być może teraz zastanawiasz się, czy warto złożyć wniosek o upadłość. Na pewno trzeba powiedzieć sobie wprost – ogłoszenie upadłości pociąga za sobą duże konsekwencje, przede wszystkim te związane z Twoim majątkiem. Tym samym upadłość nie powinna być pierwszym rozwiązaniem, po które sięgasz, gdy popadniesz w problemy finansowe i nie będziesz w stanie regulować zobowiązań pieniężnych.

Z drugiej strony na pewno jest lepszym rozwiązaniem niż dalsze popadanie w długi, ciągły strach przed komornikiem i poczucie, że nigdy nie wydostaniesz się ze spirali zadłużeń. Upadłość konsumencka ma bowiem także pewne duże zalety.

1. Zyskujesz spokój – zapomnij o komorniku

Na czas postępowania o upadłość konsumencką zawieszane są postępowania windykacyjne i egzekucyjne i nie można wszczynać nowych. Możesz więc zapomnieć o komorniku i o obawie, że pojawią się kolejne pozwy o zapłatę.

2. Powoli wychodzi na prostą

Upadłość osoby fizycznej to także możliwość realnej poprawy sytuacji finansowej. Plan spłaty dostosowany jest do Ciebie – masz więc realną szanse zmniejszać swój dług, a jednocześnie zaspokajać swoje potrzeby. W czasie trwania postępowania upadłościowego nie są też naliczane odsetki, a tym samym zobowiązania dłużnika przestają wzrastać.

3. Część zobowiązań upadłego lub nawet całość długów zostaje umorzona

Upadłość konsumencka pozwala Ci także na umorzenie części długów. Czasami są to tak duże kwoty, że ich realna spłata zajęłaby Ci długie lata. Tymczasem w przypadku konsekwentnego wykonywania planu spłaty przez ustalony czas następuje umorzenie długów i nie musisz dokonywać dalszych spłat wierzycieli. Z kolei jeśli nie ma perspektyw na to, że będziesz w stanie dokonać spłaty wierzycieli, sąd umorzy Twoje zobowiązania nawet w całości.

4. Twoje dane zostają usunięte z rejestrów

Jeśli figurujesz jako dłużnik w rejestrach gospodarczych, po spłacie zobowiązań możesz domagać się wykreślenia. Zaczynasz więc dalsze życie z czystą kartą.

5. Pozbywasz się poczucia wstydu

Nie ma co ukrywać – długi to często powód do wstydu i niepewności. Kiedy ogłosisz upadłość konsumencką i rzeczywiście zaczniesz wykonywać plan spłaty, po pierwsze poczujesz, że odzyskujesz władzę nad swoim życiem, a po drugie – z czasem nie będziesz już wstydzić się, że masz długi, bo pozostałe zobowiązania zostają umorzone!

Czy w Twojej sytuacji te plusy przewyższają wyrzeczenia, na które musisz się godzić po ogłoszeniu upadłości? Nie da się odpowiedzieć na to pytanie w artykule. W końcu wiele zależy tu od Twojej indywidualnej sytuacji. Najlepiej więc, gdy dowiesz się tego od prawnika, który dokładnie przeanalizuje Twoje położenie i przedstawi dostępne rozwiązania.