Nie możesz zwlekać w nieskończoność, czyli kiedy przedawnia się zachowek.

Sam fakt, że należy Ci się zachowek, nie gwarantuje, że na pewno go otrzymasz. Potrzebne jest jeszcze Twoje aktywne działanie – musisz zgłosić się do osób zobowiązanych do zapłaty. I choć nie ma konieczności, by o zachowek ubiegać się od razu po otwarciu spadku, to nie możesz też nadmiernie z tym zwlekać. Po upływie konkretnego terminu spadkobiercy mogą skutecznie uchylić się od zapłaty. W takim razie kiedy przedawnia się zachowek? 

Co to znaczy, że roszczenie jest przedawnione?

Zanim przejdziemy do samego terminu przedawnienia zachowku, to trzeba jeszcze wyjaśnić, co w ogóle kryje się pod pojęciem „przedawnienie”.

Mówiąc w największym skrócie – przedawnienie sprawia, że osoba zobowiązana do zapłaty może uchylić się od tego obowiązku. Wystarczy, że podniesie zarzut przedawnienia (czyli powie: „Twoje roszczenie się przedawniło”). Może zrobić to w momencie, gdy sprawa trafi przed sąd.

W praktyce wygląda to na przykład w ten sposób:

  1. Stwierdzasz, że zgodnie z przepisami przysługuje Ci prawo do zachowku (np. z tego względu, że spadkodawca pominął Cię w testamencie).
  2. Wnosisz pozew o zapłatę do sądu.
  3. Druga strona (spadkobierca zobowiązany do zapłaty) w odpowiedzi na pozew wskazuje, że Twoje roszczenie się przedawniło.
  4. Sprawa jest dla Ciebie przegrana – sąd oddala powództwo (a mówiąc mniej prawniczym językiem: uznaje, że druga strona nie musi płacić zachowku) ze względu na termin przedawnienia.

Co jednak ważne, sąd nie weźmie pod uwagę przedawnienia sam z siebie (z urzędu). Załóżmy, że spadkobierca zobowiązany do zapłaty zachowku nie zorientował się, że termin przedawnienia upłynął. Sąd prawdopodobnie jest tego świadomy, ale nie będzie w żaden sposób sugerować drugiej stronie, że może podnieść zarzut przedawnienia. A tym bardziej nie może powiedzieć: „oddalam powództwo, bo widzę, że upłynął termin przedawnienia roszczenia o zachowek”. Sprawa zakończy się więc na Twoją korzyść.

W praktyce zwykle nie masz jednak co liczyć na to, że druga strona nie zauważy upływu terminu. Jeśli otrzyma pozew, prawdopodobnie będzie szukać sposobu na to, by nie płacić zachowku A gdy skorzysta z pomocy prawnika, jedną z pierwszych jego czynności będzie sprawdzenie, czy przypadkiem roszczenie się nie przedawniło.

Zamiast więc liczyć na nieuwagę drugiej strony, lepiej działaj nim termin przedawnienia upłynie.

Kiedy przedawnia się zachowek?

Skoro wiesz już, jakie konsekwencje niesie za sobą zbyt długie zwlekanie z działaniem, to teraz czas odpowiedzieć na pytanie – ile masz czasu, a więc kiedy przedawnia się zachowek.

Termin przedawnienia zachowku wynosi 5 lat. Czas ten liczy się odpowiednio od momentu otwarcia spadku lub otwarcia testamentu.

Termin przedawnienia roszczenia o zachowek liczony od otwarcia spadku

Jeśli spadkodawca nie zostawił testamentu, to roszczenie o zachowek przedawnia się w ciągu 5 lat od otwarcia spadku, czyli od śmierci spadkodawcy. Nie ma więc znaczenia, w którym momencie dowiesz się o śmierci spadkodawcy ani o tym, że możesz mieć prawo do zachowku.

Termin przedawnienia roszczenia o zachowek liczony od otwarcia testamentu

Spadkodawca mógł jednak również spisać testament. W takiej sytuacji 5-letni termin będzie płynąć nie od śmierci, a dopiero od późniejszego wydarzenia – otwarcia testamentu. Jest to o tyle ważne, że taka czynność czasem ma miejsce nawet dopiero po kilku latach od śmierci spadkodawcy.

Otwarcie testamentu może nastąpić przed notariuszem lub sądem. Możliwe jest także otwarcie i ogłoszenie testamentu w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku. Nie ma natomiast znaczenia, w którym momencie dowiesz się o tym fakcie – liczy się sam moment przeprowadzenia czynności.

Kiedy przedawnia się zachowek od darowizny?

To wprawdzie temat na osobny wpis, ale trzeba jeszcze dodać, że zapłaty zachowku możesz się domagać nie tylko od spadkobierców. Zdarza się, że Ci nie są w stanie zapłacić pełnego zachowku, a wtedy zgłaszasz się do innych osób – m.in. do obdarowanych. Więcej na ten temat przeczytasz we wpisie opublikowanym w naszej Bazie Wiedzy w całości poświęconym relacji darowizna-zachowek.

W takiej sytuacji przepis wyraźnie wskazuje, że termin przedawnienia będzie liczony od momentu otwarcia spadku, czyli od śmierci spadkodawcy. Również w tym przypadku wynosi on 5 lat.

Możesz wydłużyć termin na skuteczne działanie – przerwanie biegu terminu przedawnienia roszczenia o zachowek

Wiesz już, kiedy przedawnia się zachowek. 5 lat to stosunkowo dużo, by odzyskać należne Ci pieniądze. Możesz jednak dodatkowo wydłużyć ten czas, a zrobisz to, przerywając bieg przedawnienia.

Wyobraź sobie, że w momencie otwarcia spadku lub testamentu odpala się licznik odmierzający 5 lat. Możesz jednak nacisnąć pauzę, a nawet kliknąć reset, by odliczanie biegło od nowa. Przepisy dają Ci taką możliwość. Na czas trwania niektórych czynności bieg przedawnienia ulega zawieszeniu (wciskana jest pauza na niewidzialnym liczniku), a potem zaczyna biec na nowo (przycisk „reset”).

Zgodnie z przepisami taki efekt możesz osiągnąć poprzez:

  • każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia,
  • uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje,
  • wszczęcie mediacji.

Pierwszy punkt brzmi dosyć skomplikowanie i enigmatycznie. Najczęściej jednak na tej podstawie bieg przedawnienia przerywa się, wnosząc pozew o zapłatę zachowku. Wystarczy, że przed upływem terminu pismo trafi do sądu. Na czas trwania postępowania bieg terminu przedawnienia ulegnie zawieszeniu.

Równie dobrze jednak może się zdarzyć np., że wyślesz drugiej stronie wezwanie do zapłaty. Nie jest to sposób wszczęcia mediacji ani czynność przed sądem. Samo w sobie nie przerywa biegu terminu. Jeśli jednak w odpowiedzi osoba zobowiązana do zapłaty uzna, że chce pozasądowo ustalić warunki spłaty itd., to w ten sposób uzna roszczenie. Wyraźnie da bowiem do zrozumienia, że uznaje swój obowiązek zapłaty zachowku. Finalnie termin przedawnienia zostanie więc przerwany.

Możesz też złożyć wniosek o zawezwanie do próby ugodowej. W ten sposób ponosisz stosunkowo niskie koszty. Nawet jeśli druga strona nie będzie zainteresowana zawarciem ugody i tak zyskasz kolejne 5 lat na dochodzenie zapłaty zachowku (termin zacznie biec na nowo).

Złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku – kolejny sposób na przerwanie biegu przedawnienia

Sąd Najwyższy kilka lat temu uznał także, że przerwanie biegu przedawnienia roszczenia o zachowek jest możliwe, gdy jesteś spadkobiercą ustawowym z prawem do zachowku i złożysz przeciw innemu spadkobiercy wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Trudno mieć wątpliwości, że jest to czynność przed sądem. Uruchomienie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku można też uznać jako krok w stronę uzyskania zachowku.

Jak widzisz, możliwości masz więc stosunkowo dużo. Zamiast jednak dokładać sobie dodatkowego stresu związanego z szukaniem sposobów na przerwanie biegu terminu przedawnienia, najlepiej gdy dostatecznie szybko zaczniesz dochodzić zapłaty zachowku.

 

Szukasz porady lub konsultacji prawnej? Napisz do nas!