Czym jest europejski nakaz zapłaty i kiedy warto o niego wystąpić?

Współpraca z kontrahentami z innych państw Unii Europejskiej może nieść za sobą wiele korzyści, ale gdy pojawiają się opóźnienia w płatnościach – także niemałe trudności. Wszystko dlatego, że odzyskanie pieniędzy na arenie międzynarodowej wydaje się znacznie bardziej skomplikowane i stresujące niż tradycyjna procedura przed polskim sądem. Ale czy na pewno? Niekoniecznie, bo tu wkracza europejski nakaz zapłaty. Dzięki niemu od 2006 roku jesteś w stanie odzyskać należne Ci pieniądze naprawdę szybko. W takim razie czym jest europejski nakaz zapłaty i kiedy warto z niego skorzystać?

Czym jest Europejski nakaz zapłaty?

Europejski nakaz zapłaty to dokument wydawany w ramach procedury określanej jako europejskie postępowanie nakazowe. Umożliwia Ci uproszczone i szybsze dochodzenie zapłaty od dłużnika mieszkającego w innym państwie Unii Europejskiej. Rozwiązanie to zostało wprowadzone już w 2006 roku rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r.

Dzięki procedurze europejskiego postępowania nakazowego należne Ci pieniądze jesteś w stanie otrzymać znacznie szybciej niż przy skorzystaniu z tradycyjnej drogi przewidzianej przez międzynarodowe przepisy. Unijne regulacje dotyczące ENZ sprawiają bowiem, że taki dokument jest uznawany oraz wykonywany w innych Państwach Członkowskich (z wyjątkiem Danii). Tym samym na jego podstawie możesz prowadzić postępowanie egzekucyjne poza granicami Polski.

Jakie są zalety stosowania europejskiego nakazu zapłaty?

Europejski Nakaz Zapłaty został wprowadzony do unijnych regulacji nie bez powodu. To rozwiązanie ma kilka dużych zalet:

• Uproszczony sposób dochodzenia roszczeń – m.in. ze względu na wnoszenie pozwu na intuicyjnym formularzu i zminimalizowaniu liczby załączników (sąd opiera swoje działania na zapewnieniach osoby wnoszącej pozew, że twierdzenia w takim piśmie są prawdziwe);
• Krótki czas trwania postępowania – szczególnie w porównaniu do sytuacji skorzystania ze standardowej międzynarodowej procedury. Rozpatrzenie Twojego pozwu zwykle będzie trwać ok. 30 dni;
• Możliwość szybkiego odzyskania pieniędzy – ENZ może być podstawą do skierowania sprawy do komornika w innych państwach UE bez dodatkowych formalności.

Kiedy można skorzystać z europejskiego nakazu zapłaty?

Biorąc pod uwagę wyżej wymienione zalety, można nawet pokusić się o stwierdzenie, że skorzystanie z ENZ zawsze będzie lepsze niż sięganie po tradycyjną procedurę międzynarodową. Oczywiście, o ile w Twoim przypadku wybranie tej drogi jest możliwe.

Unijne regulacje przewidują bowiem kilka warunków, które trzeba spełnić. Określone zostały one w rozporządzeniu 1896/2006. A jakie są to zasady? Żeby w sprawie mógł zostać wydany ENZ, sprawa ta musi:

1. Dotyczyć państw objętych ENZ – będą to wszystkie państwa Unii Europejskiej z wyjątkiem Danii;
2. Mieć charakter transgraniczny;
3. Być zgodna z kategoriami spraw rozpatrywanych w europejskim postępowaniu nakazowym;
4. Dotyczyć roszczenia określonej wysokości, które jest wymagalne w chwili wniesienia pozwu.

Kiedy sprawa ma charakter transgraniczny?

Europejski nakaz zapłaty może być wydawany tylko w sprawach, w których przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub miejsce stałego pobytu w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie sądu, który rozpoznaje sprawę.

A przekładając te skomplikowane zdania na konkretne przykłady: z ENZ możesz skorzystać np. gdy mieszkasz w Polsce, druga strona mieszka w Hiszpanii i sprawa ma być rozpatrywana przez polski sąd. Oboje mieszkacie bowiem w Państwach Członkowskich, ale jedno z was poza Polską (czyli „państwem członkowskim sądu rozpoznającego sprawę”).

Z drugiej strony mogłoby się okazać, że właściwy w waszej sprawie jest np. sąd niemiecki. W takim przypadku jeśli Ty mieszkasz w Polsce, a druga strona w Hiszpanii, warunek, by „co najmniej jedna osoba” miała miejsce zamieszkania lub stałego pobytu poza krajem, w którym mieści się sąd rozpatrujący ENZ również zostanie spełniony.

Które sprawy można rozpoznawać w ramach europejskiego postępowania nakazowego?

Europejski nakaz zapłaty nie znajdzie zastosowania do wszystkich spraw, w których któraś strona domaga się pieniędzy. Rozporządzenie wyraźnie wskazuje, że chodzi tu wyłącznie o sprawy o charakterze:

• Cywilnym – rozumianych jako spór między dwoma prywatnymi podmiotami;
• Handlowym – dotyczących transakcji między przedsiębiorcami.

Rozpatrywanie w ramach postępowania w sprawie europejskiego nakazu zapłaty wyłącznie spraw cywilnych i handlowych oznacza, że ENZ nie znajdzie zastosowania np. do przypadków dotyczących testamentu, dziedziczenia, spraw administracyjnych ani skarbowych.

Chcesz złożyć pozew o ENZ? Najpierw ustal, który sąd jest właściwy!

Zanim zabierzesz się za przygotowywanie pozwu, musisz wiedzieć, jaki sąd będzie rozpatrywał sprawę. Wprawdzie rozporządzenie wprowadza ujednolicone zasady związane np. z wymaganymi elementami takiego pozwu. Z drugiej strony istnieją też konkretne wyjątki np. dotyczące dopuszczalnych form składania takiego pisma oraz wysokości opłat. Właśnie dlatego ustalenie właściwości sądu powinno być drugim krokiem – tuż po zweryfikowaniu, czy w Twojej sprawie sąd w ogóle może wydać ENZ.

Zgodnie z ogólną zasadą Twoja sprawa będzie rozpatrywana w kraju, w którym miejsce zamieszkania ma pozwany. Z drugiej strony od tej reguły przewidziano wiele wyjątków – np. w umowie ze stałym kontrahentem możesz określić właściwość sądu w inny sposób.

Dodajmy do tego jeszcze fakt, że określenie samego państwa to nie wszystko. Musisz też wiedzieć, który dokładnie sąd jest właściwy dla tej sprawy. Mowa tu zarówno o właściwości miejscowej, jak i rzeczowej. Przykładowo – nie wystarczy samo ustalenie, że dana sprawa może być rozpatrywana w Polsce. Musisz jeszcze wiedzieć, jaki sąd ma prawo wydać ENZ – okręgowy czy rejonowy (właściwość rzeczowa) i który dokładnie (np. Sąd Okręgowy w Gdańsku). Szczegółowe wytyczne dotyczące właściwości sądów w poszczególnych Państwach znajdziesz na europejskim portalu e-sprawiedliwość.

Ustalenie właściwości sądu nie jest więc wcale prostą sprawą. A skierowanie pisma do niewłaściwego miejsca sprawi, że Twój pozew nie zostanie rozpatrzony.  Zawsze możesz jednak zwrócić się po pomoc do adwokata, który wyręczy Cię w tym zadaniu, a potem dopilnuje innych formalności związanych ze złożeniem pozwu.

Jakie elementy powinien zawierać pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty?

Pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty składa się, wypełniając formularz A będący załącznikiem do rozporządzenia 1896/2006. Można to zrobić w formie papierowej lub korzystając z innej formy (np. elektronicznej) dopuszczalnej przez Państwo Członkowskie, którego sąd ma rozpoznawać sprawę. Właśnie dlatego tak ważne jest wcześniejsze ustalenie, jaki sąd jest właściwy w Twoim przypadku, a następnie sprawdzenie, jakie formy złożenia pozwu są przez niego dopuszczalne.

Jak już wiesz, do pozwu dołącza się niewiele dowodów. Tak naprawdę załączniki sprowadzają się do dokumentów potwierdzających, że Twoje roszczenia istnieją – np. nieuregulowanej faktury za zrealizowaną usługę. Musisz jednak opisać okoliczności, które według Ciebie uprawniają Cię do ubiegania się o zapłatę. W Twoim interesie jest przedstawienie takich informacji i w taki sposób, by sąd mógł ocenić sytuację i podjąć decyzję o wydaniu nakazu lub oddaleniu pozwu, a po drugie – by pozwany mógł w oparciu o te argumenty kwestionować pozew.

Sąd ten w pierwszej kolejności ustala, czy Twój pozew jest kompletny. Jeśli nie – wzywa Cię do usunięcia braków. Następnie sprawdza, czy sprawa faktycznie może być rozpatrywana w europejskim postępowaniu nakazowym, a więc czy spełniasz wymogi przewidziane w rozporządzeniu. Musi też skontrolować, czy właściwość sądu została ustalona prawidłowo. Jeśli wszystkie te warunki zostały spełnione, a po przeanalizowaniu Twojego pozwu sąd dojdzie do wniosku, że Twoje roszczenie jest uzasadnione – wyda europejski nakaz zapłaty.

Aby uruchomić postępowanie, musisz jeszcze opłacić pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty. Stawki te będą różnić się w zależności od konkretnego państwa. Przykładowo, w Polsce w sprawach o zapłatę kwoty maksymalnie 20.000 złotych stawki te mieszczą się w granicach 30-1000 złotych w zależności od wartości przedmiotu sporu (kwoty, której się domagasz). Z kolei w przypadku postępowań dotyczących kwot przekraczających 20.000 złotych opłata wynosi 5% WPS, ale nie więcej niż 200.000 złotych.

Co znajduje się w europejskim nakazie zapłaty?

Nakaz wydany przez sąd zawiera:

• określenie kwoty roszczenia głównego (kwoty której się domagasz);
• określenie odsetek oraz okresu, za jaki zostały naliczone;
• ewentualne kary umowne;
• pouczenie pozwanego, że ma obowiązek zapłacić kwotę z pozwu, a że jeśli nie zgadza się z nakazem – może go zakwestionować w terminie 30 dni, wnosząc sprzeciw

ENZ został wystawiony – co dalej? Druga strona może wnieść sprzeciw od europejskiego nakazu zapłaty!

Sprawa wcale nie kończy się w momencie wydania ENZ. Trzeba jeszcze doręczyć go pozwanemu. Sposób doręczenia będzie zależny od konkretnego państwa członkowskiego. W tym artykule nie ma jednak sensu nadmiernie zagłębiać się w temat. Natomiast to, co musisz wiedzieć na pewno, to że od chwili doręczenia nakazu pozwany ma 30 dni na złożenie sprzeciwu.

Jeśli skorzysta z tej możliwości, to postępowanie – w zależności od wyboru pozwanego:

• będzie się toczyć dalej – tym razem zgodnie z przepisami odnoszącymi się do zwykłego postępowania cywilnego;
• zostanie zakończone i nakaz nigdy się nie uprawomocni.

Jeśli natomiast taki sprzeciw nie wpłynie, sąd stwierdzi wykonalność europejskiego nakazu zapłaty. Co to oznacza w praktyce?

Nakaz ten będzie uznany i wykonywany w innych państwach członkowskich. Nie musisz dodatkowo stwierdzać jego wykonalności i potwierdzać w innych krajach. Od tej pory na podstawie ENZ możesz próbować odzyskać swoje pieniądze we wszystkich państwach członkowskich. Jeśli więc np. w momencie toczenia się sprawy Twój dłużnik mieszkał w Niemczech, a następnie przeprowadził się do Hiszpanii – nie musisz uruchamiać nowego postępowania.

Pomoc kancelarii adwokackiej w sprawach o wydanie europejskiego nakazu zapłaty

Jak widzisz, europejski nakaz zapłaty może przynieść wiele korzyści i bardzo ułatwić odzyskanie należnych Ci pieniędzy. Aby tak się jednak stało, musisz prawidłowo przygotować pozew, ustalić właściwość sądu i przygotować takie argumenty i dowody, by z jednej strony przekonać sąd do wydania ENZ, z drugiej – zminimalizować szanse na to, że pozwany wniesie sprzeciw.

Biorąc pod uwagę fakt, że już nawet polskie przepisy mogą się wydawać bardzo skomplikowane, prawdopodobnie regulacje europejskie budzą jeszcze więcej Twoich wątpliwości. Spraw dotycząca windykacji na arenie międzynarodowej z pewnością pochłania też mnóstwo Twojej uwagi i przysparza stresu, co znacznie może utrudnić Ci dalsze prowadzenie biznesu. Pamiętaj jednak, że możesz powierzyć zadanie odzyskania Twoich pieniędzy adwokatowi, który wyręczy Cię na każdym kroku, podczas gdy Ty ze spokojną głową skupisz się na swojej działalności.