Kiedy należy Ci się zachowek po rodzicach (i dlaczego nie tylko, gdy rodzic spisał testament)?
Gdy spadkodawcą jest Twój rodzic, z pewnością można uznać Cię za osobę mu najbliższą, a co za tym idzie – uprawnioną do zachowku. Wbrew pozorom nie w każdej sytuacji otrzymasz jednak jakiekolwiek pieniądze w ramach zachowku. Może się też zdarzyć, że kwota ta będzie znacznie mniejsza, niż się spodziewasz. W tym wpisie szczegółowo więc odpowiemy na pytanie, kiedy należy się zachowek po rodzicach i w jakiej wysokości.
Gdy nie ma testamentu, też może przysługiwać Ci zachowek po rodzicach
Na początku trzeba przypomnieć, czym jest zachowek. To pewna minimalna kwota, która zgodnie z przepisami należy się uprawnionym, w tym dzieciom spadkodawcy.
Aby obliczyć, ile wynosi zachowek, musisz natomiast wykonać proste obliczenie:
udział, który przysługiwałby Ci przy dziedziczeniu z ustawy x ½ (lub 2/3 jeśli jesteś osobą nieletnią lub trwale niezdolną do pracy) x substrat zachowku (darowizny + czynna wartość spadku + zapisy windykacyjne).
Tym samym o zapłatę zachowku (lub jego uzupełnienie) możesz ubiegać się, gdy po śmierci rodzica otrzymasz mniej niż wynosi wynik powyższego równania. Załóżmy więc, że Twój zachowek odpowiada kwocie 200.000 złotych. W takiej sytuacji możesz ubiegać się o jego zapłatę, gdy rodzic:
- sporządził testament i całkowicie Cię w nim pominął – masz prawo do 200.000 zł zachowku,
- spisał testament, na podstawie którego dziedziczysz spadek o wartości 100.000 zł – przysługuje Ci roszczenie o uzupełnienie zachowku, czyli zapłatę pozostałych 100.000 zł,
- nie spisał testamentu, ale znaczną część majątku rozdysponował w formie darowizn i w efekcie sam spadek, który otrzymasz, ma wartość zaledwie 50.000 zł. W takiej sytuacji możesz zgłosić się do obdarowanych po zapłatę brakujących 150.000 zł.
Jak widzisz, jest więc wiele przypadków, kiedy należy Ci się zachowek po rodzicach. Zdecydowanie nie chodzi tu jedynie o całkowite pominięcie Cię w testamencie.
Ile wynosi zachowek po rodzicach?
Jak wiesz, na wysokość należnego Ci zachowku, będzie wpływać udział przysługujący Ci z ustawy oraz Twoja sytuacja życiowa.
Jaki udział przysługuje Ci według ustawy?
Obojętnie, czy Twój rodzic spisał testament, czy też nie, aby obliczyć zachowek, musisz wziąć pod uwagę udział, jaki przysługiwałby Ci z ustawy.
Jeśli spadkodawca miał zstępnych (dzieci, wnuki), według dziedziczenia ustawowego prawo do spadku ma I grupa spadkowa, czyli małżonek i dzieci. Spadek dzieli się po równo, ale małżonek musi otrzymać minimum 1/4.
Przykład: Po śmierci Twojego taty spadek dziedziczysz Ty i Twoja mama. Każde z was według ustawy ma prawo do ½ spadku. Jeśli jednak Twój tata miałby aż 4 dzieci, mama otrzymałaby ¼ spadku, a Ty wraz z rodzeństwem – po równych częściach z pozostałych ¾.
Co ważne, obliczając zachowek, pod uwagę bierzesz tylko spadek, a nie cały majątek rodziców. Musisz pamiętać, że w momencie, gdy jeden z rodziców umiera, a do tej pory istniała wspólność majątkowa, połowa majątku zostaje wyłączną własnością Twojego żyjącego rodzica, a druga połowa (część należąca do zmarłego) dzieli się między Ciebie, rodzeństwo i mamę lub tatę.
Jak obliczyć zachowek po rodzicu?
Teraz udział przysługujący Ci z ustawy, musisz pomnożyć przez odpowiedni ułamek:
2/3 – jeśli jesteś osobą małoletnią lub trwale niezdolną do pracy
½ – w pozostałych przypadkach.
Potem pozostaje już tylko pomnożyć tę wartość (wyrażoną w ułamku) przez wartość substratu zachowku (wartość darowizn + czysta wartość spadku + wartość zapisów windykacyjnych). Kwota, którą uzyskasz z tych obliczeń, to właśnie należny Ci zachowek.
Teraz musisz jeszcze sprawdzić, czy wartość majątku otrzymanego po mamie lub tacie jest mniejsza niż zachowek – jeśli tak, jest to sytuacja, kiedy przysługuje Ci roszczenie o zachowek po rodzicu.
Kiedy nie należy się zachowek po ojcu lub matce?
Zachowek po rodzicu nie należy Ci się, jeśli otrzymasz majątek o co najmniej tej wartości co przewidziana przez przepisy.
To jednak nie jedyna sytuacja, w której możesz utracić to uprawnienie. Wśród innych można wymienić:
- Skuteczne wydziedziczenie w testamencie (choć tutaj jeszcze sprawa nie jest przesądzona – być może uda Ci się podważyć wydziedziczenie)
- Stwierdzenie niegodności dziedziczenia przez sąd
- Zrzeczenie się dziedziczenia
- Odrzucenie spadku
- Przedawnienie zachowku (dlatego koniecznie pilnuj terminów!)
- Darowizna pokrywająca należny Ci zachowek.
Darowizna od rodzica się nie przedawnia i może sprawić, że nie dostaniesz zachowku
Nawet jeśli w spadku otrzymasz mniej, niż Twój zachowek, nie oznacza to, że pozostali spadkobiercy wypłacą Ci brakującą kwotę. Pod uwagę trzeba wziąć jeszcze otrzymane przez Ciebie darowizny.
Z punktu widzenia przepisów nie ma znaczenia, czy pełen zachowek otrzymasz w ramach spadku, od spadkobierców (w ramach wystąpienia z roszczeniem o zachowek), czy w innej formie od samego spadkodawcy.
Może się zdarzyć, że spadkodawca dużo wcześniej przekazał Ci wartościowy przedmiot, nieruchomość albo sporą kwotę pieniędzy tytułem darowizny. W takiej sytuacji podlega ona tzw. zaliczeniu na schedę spadkową (o ile spadkodawca nie zwolnił jej z tego obowiązku).
W praktyce oznacza to, że należny Ci zachowek pomniejsza się o wartość darowizny.
Przykład: Należy Ci się zachowek wysokości 150.000 złotych. Rodzic całkowicie pominął Cię w testamencie. Kilka lat wcześniej w formie darowizny wykonał przelew o wartości 200.000 złotych. Ponieważ ta kwota podlega zaliczeniu na schedę spadkową, uznaje się, że już dawno jesteś w posiadaniu swojego zachowku i nic więcej Ci się nie należy. Co więcej, istnieje nawet ryzyko, że inny uprawniony będzie żądał zapłaty zachowku od Ciebie. W takiej sytuacji Twój obowiązek obejmuje nadwyżkę nad Twoim własnym zachowkiem, czyli 50.000 złotych.
